تعداد زیادی از خانم ها علائمی را به طور دوره ای در خود می یابند که ممکن است بارها و بارها برایشان تکرار شود . این علائم می تواند خلقی ، رفتاری ، روحی و جسمی و یا ترکیبی از اینها باشد .

خانم ممکن است برخی یا تمامی علائم زیر را هرچند وقت تجربه کند که اگر تکرار شونده و دوره ای باشد ( PMS ( premenstural syndrom یا سندرم پیش از قاعدگی نام می گیرد . (در ادامه توضیح خواهم داد که این دوره ها چگونه تکرار می شوند ). 

علائم شامل :

درد : سردرد ، کرامپ (گرفتگی عضلانی) ، خستگی زودرس و درد مفاصل

احتباس آب : افزایش وزن ، ورم ، پستان های دردناک

خلق منفی : افسردگی ، گریستن ، احساس تنهایی ، تحریک پذیری و زودرنجی ، دلشوره های بی مورد ، تنش عصبی ، بی حوصلگی ، کاهش روابط اجتماعی 

واکنش اتونوم : عرق سرد ، سبکی سر ، ضعف کردن 

تغییرات رفتاری : کاهش کارایی ، دشواری در تمرکز ، کاهش هماهنگی حرکتی ، ضعف حافظه ، بی خوابی ، افزایش اشتها و میل شدید به شیرینیجات ، افزایش شدید میل جنسی در دختران جوان 

و جسمی شدن یا somatization : احساس خفگی کردن ، درد قفسه سینه ، زنگ زدن در گوش ها ، دیدن نقاط تاریک ، تاری دید ، کرختی ، احساس سوزش کردن ، تپش قلب ، جوش صورت ، تغییر صدا ، سرگیجه و حتی غش ...

PMS در حدود 1% از زنان سنین باروری از شدت زیادی برخوردار است که ممکن است سبب فرار از منزل ، عدم حضور در مدرسه (دختران جوان) کودک آزاری جسمی یا لفظی توسط مادر مبتلا ، گرایش به مواد مخدر و الکل و همچنین ناراحتی های جسمی شدید و غش که گاها نیاز به اقدامات درمانی اورژانس و مراجعه به مراکز درمانی می گردد

آماری اعلام شده مبنی بر اینکه 60 درصد زنان آمریکایی بین سنین 12 تا 50 سال مبتلا به این سندرم هستند اما حقیقت امر این است که ما نمی توانیم یک آمار دقیق از مبتلایان را ارائه دهیم چرا که بسیاری از خانم هایی که دچار هستند علائم بسیار خفیفی دارند و مسلما به مراکز درمانی مراجعه نکرده و در نتیجه آمار حقیقی قطعا بیش از این میزان خواهد بود.

تشخیص PMS :

بدانید که پزشکان بیش از 150 علامت را به این بیماری منسوب کردند و این علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است مثلا ممکن است شما تنها یک علامت مثل پرخوری یا تمایل به گریه و یا تنش عصبی را داشته باشید و دیگر علائم برای شما صادق نباشد و همین گوناگونی تشخیص را مشکل می کند و یا حتی ممکن است در یک شخص خاص ،PMS در ماه های مختلف و در سنین متفاوت خود را به شکلی متفاوت نشان دهد مثلا در این دوره خانم افسردگی و در دوره دیگر سردرد و خستگی را تجربه می کند .

برای تشخیص لازم است که شما حداقل 3 سیکل از قاعدگی خود را در نظر بگیرید و هر وقت یکی از این علائم سراغ شما آمد آن را در نقویم خود یادداشت کنید و همینطور روز اول و آخر قاعدگی را نیز ثبت نمایید .

علائم معمولا یک یا دو هفته پیش از قاعدگی آغاز می شود و با شروع قاعدگی و یا گاها تا مدت کوتاهی بعد از شروع قاعدگی ادامه می یابد در صورتی که این علائم به صورت دوره ای و تکرار شونده باشد شما دچار این سندرم هستید .

علت PMS:

علت بروز PMS ناشناخته است . اما فرضیه هایی نیز پیشنهاد شده اند که شامل افزایش استروژن ، کمبود پروژسترون ، احتباس مایع ، کمبود ویتامین B6 ، هیپرپرولاکتینمی ، آلرژی های هورمونی و اختلالات مربوط به پروستاگلاندین ها است . اما هیچ کدام از این فرضیه ها به طور قطعی به اثبات نرسیده است .

پرطرفدارترین فرضیه این است که پروژسترون یا متابولیت های پروژسترون با نوروترانسمیترها و کانال های یونی واقع در مغز وارد واکنش می شوند . علائم حاصل احتمالا ناشی از واکنش پیچیده ی میان هورمون های تخمدان ، نورترانسمیترهای مرکزی و دستگاه عصبی خود مختار است .

PMS وراثتی نیز می باشد یعنی معمولا خانم هایی که سندرم پیش از قاعدگی دارند در فرزند دخترشان نیز این علائم مشاهده می شود .

درمان PMS :

اینکه PMS شایع است و یا اینکه وابسته به سیکل قاعدگی می باشد دلیل بر این نیست که شما مجبور باشید هر دوره این مشکلات را تحمل کنید . بهتر است هر چه زودتر درمان و پیشگیری را آغاز نمایید چرا که این مشکل تنها جسمی و مختص شما نیست و از آنجایی که نقش زن در خانواده یکی از نقش های کلیدی است تمام خانواده را درگیر می کند و رفتار و روحیه شما روی تک تک اعضاء خانواده تاثیرگذار است .

معمولا برای کسانی که ناراحتی های خفیف دارند داروی خاصی در نظر گرفته نمی شود و درمان تغییر شیوه ی زندگی ، عادات تغذیه ، خانواده درمانی و حمایت روانی ، ورزش و استفاده از مسکن ها و مکمل هایی چون B6 کافی می باشد.

درمان PMS باید یک برنامه ی جامع باشد و متشکل از آموزش (آموزش مدیریت استرس ، مدیریت زمان ، برنامه ریزی ، روش های آرام سازی درونی و ...) ، مشاوره و حمایت روانی ، خانواده درمانی ، ورزش ، ارزیابی وضعیت تغذیه و در صورت لزوم ملاحظات دارویی است .

فراموش نکنید که علت این سندرم ناشناخته است و داروهایی که برای PMS در نظر گرفته می شود تنها علامت درمانی و برای کنترل علائم است و درمان قطعی به شمار نمی رود . 

پزشک ممکن است برای کنترل علائم فرد یکی از گروه های دارویی زیر را تجویز کند :

- داروهای هورمونی که شامل پروژسترون یا استروژن است و یا قرص های ضدبارداری ترکیبی که به نوعی برای تنظیم هورمون ها تجویز می شود .

- بروموکریپتین ( برای خانم هایی که بیشتر درد پستان را تجربه می کنند)

- دیورتیک ها ( برای رفع علائمی که ناشی از احتباس آب است مانند ورم و پف کردگی ، درد پستان ناشی از ورم ... یکی از داروهای این دسته اسپرونولاکتون است)

- داروهای ضد افسردگی معمولا از دسته ی SSRI ها ( این داروها علائم خلقی چون تحریک پذیری ، تنش عصبی ، مشکلات خواب و ... را کنترل می کند . فلوکستین و سرتالین از این دسته هستند )

- NSAID ها که برای تسکین درد استفاده می شوند (مانند ایبوپروفن ، ناپروکسن و ...)

طب های مکمل و جایگزین چون طب سوزنی ، ماساژ درمانی و استئوتراپی و همینطور هومیوپاتی راه حل های کمک کننده ای هستند که تا کنون نتایج خوبی را به دنبال داشته اند .

توصیه های ضروری و رژیم مناسب PMS:

- غذاهای غنی از کربوهیدرات مثل نان سبوس دار ، ماکارونی ، غلات و ... بخورید چرا که می تواند سنتز سروتونین را افزایش داده و در نتیجه علائم خلقی را تخفیف دهد .

- غذاهای پرفیبر مثل سبزیجات و پروتئین ها به خصوص مرغ و ماهی را در رژیم خود قرار دهید.

- مواد قندی و شرینیجات و همینطور چربی ها را تاجایی که ممکن است حذف کنید .

- اولین وعده ی غذایی نشاسته ای را صبح بعد از بیدار شدن میل کنید و آخرین وعده غذایی بیشتر از یک ساعت با زمان خواب فاصله نداشته باشد (جلوگیری از افت قند خون)

- در 14 روز نزدیک به شروع قاعدگی مصرف غذاهای شور را حذف و نمک را به حداقل برسانید تا از ورم و جمع شدن آب در بدن جلوگیری کنید .

- قهوه ، چای و موادی که کافئین دارند استفاده کنید.

- از مصرف الکل اجتناب کنید.

- به جای 3 وعده حجیم ، 6 وعده غذایی کم حجم بخورید .

- ورزش فراموش نشود . ورزش علاوه بر کنترل علائم عصبی و ایجاد نشاط و شادابی ، دردهای دوران قاعدگی شما را تخفیف می دهد . 4بار در هفته و هربار به مدت 30 دقیقه ورزش کنید  (ترجیحا ورزش هوازی و طوری باشد که ضربان قلب شما را افزایش دهد )

- حتما شب ها حداقل 8 ساعت را بخوابید . کم خوابی علائم و مشکلات PMS را تشدید می کند .

- به زندگیتان نظم دهید و سعی کنید هر طور شده این نظم و برنامه را حفظ کنید.

- از مکمل های که حاوی ویتامین B6 ، ویتامین E ، روی ، منگنز ، کلسیم و منیزیم هستند استفاده کنید (سعی کنید تا می توانید با میوه ها و سبزیجات و لبنیات طبیعی این مواد را به بدن خود هدیه کنید اما در صورتی که تمایل داشتید از شربت ها و قرص های مکمل استفاده کنید حتما با دستور پزشک مصرف کنید زیرا مصرف بیش از اندازه باعث مسمومیت و مشکلات سوء می گردد)

- مشکل خود را با خانواده و به خصوص همسرتان و در صورت لزوم با دوستان و همکارانتان در میان بگذارید و سعی کنید به خصوص همسرتان را کاملا متوجه این دوران ، علائم آن و نیازهایتان نمایید . درمان PMS یک مسئله ی شخصی نیست و بدون حمایت خانواده نتیجه ی کاملی نخواهد داشت .

- در این روزها از سنگینی کار خود بکاهید و ملاقات های مهم خود را به زمان دیگری موکول کنید. 

- میهمانی های بزرگ شام یا برنامه های سنگین مناسب این دوران شما نیست.

توجه ! توجه ! PMS را جدی بگیرید !

متاسفانه در صورت درمان نکردن و عدم پیشگیری از PMS علاوه بر خسارت های روانی ، خانوادگی و مالی ناشی از این اختلالات ، آمار خودکشی زنان، اقدام به طلاق و حتی همسرکشی و کودک آزاری بیشتر می شود .

مردم بیشتر کشورهای دنیا با PMS  آشنا هستند .

کلنیک های تخصصی PMS در انگلستان 50 سال و در آمریکا 20 سال است که فعال هستند . در این کلینیک ها متخصصان زنان و زایمان ، قلب و عروق ، مجاری ادراری و کلیه ، غدد ، پرستاران آموزش دیده و خبره و همینطور مشاوران روانشناس و متخصص آماده خدمت رسانی به بیماران PMS بدحال و همینطور آموزش و مشاوره برای پیشگیری و درمان مراجعان هستند .

در کشور ما نه تنها چنین مراکزی وجود ندارد بلکه غالب مردم با وجود درگیری با این مشکل از آن بی اطلاع هستند و آموزش عمومی بسیار بسیار ضعیف عمل نموده است .